Vẻ đẹp trong thơ ca Dương_Quý_Phi

Tượng Dương Quý phi tại Hoa Thanh Trì.Nàng Dương Quý phi, vẽ bởi Chikutō Nakabayashi.

Theo sử sách, vào đời Đường, phụ nữ được cho là đẹp, hấp dẫn thì phải tròn trịa, mập mạp. Trong tục ngữ, thành ngữ tiếng Hoa ngày nay vẫn còn câu: Yến sấu Hoàn phì (燕瘦環肥) hay Hoàn phì Yến sấu (環肥燕瘦). Tức là Yến ốm Hoàn mập, Yến là chỉ người đẹp thời Hán: Triệu Phi Yến, Hoàn là chỉ Dương Quý phi thời Đường, ý câu thành ngữ là mỗi người một vẻ đẹp khác nhau. Thực sự tranh vẽ Dương Quý phi đời trước chỉ phù hợp với thẩm mỹ thời Đường khác thời nay rất nhiều.

Dương Quý phi có sắc đẹp được ví là Tu hoa, nghĩa là khiến hoa phải xấu hổ.

Sau khi vào cung, Dương Quý phi tư niệm cố hương. Ngày kia, nàng đến hoa viên thưởng hoa giải buồn, nhìn thấy hoa Mẫu Đơn, Nguyệt Quý nở rộ, nghĩ rằng mình bị nhốt trong cung, uổng phí thanh xuân, lòng không kìm được, buông lời than thở: "Hoa à, hoa à! Ngươi mỗi năm mỗi tuổi đều có lúc nở, còn ta đến khi nào mới có được ngày ấy?". Lời chưa dứt lệ đã tuôn rơi, nàng vừa sờ vào hoa, hoa chợt thu mình, lá xanh cuộn lại. Nào ngờ, nàng sờ phải là loại hoa trinh nữ (cây xấu hổ). Lúc này, có một cung nga nhìn thấy, người cung nga đó đi đâu cũng nói cho người khác nghe việc ấy. Từ đó, mọi người gọi Dương Quý phi là "tu hoa".

Truyền kỳ về Dương Quý phi đã đi vào rất nhiều thơ ca của nhiều thế hệ. Thi hào Lý Bạch có ba bài Thanh bình điệu ca tụng sắc đẹp của Dương Quý phi. Bài đầu tiên:

清平調其一...雲想衣裳花想容,春風拂檻露華濃。若非群玉山頭見,會向瑤臺月下逢。Thanh bình điệu kỳ 1...Vân tưởng y thường, hoa tưởng dung,Xuân phong phật hạm, lộ hoa nùng.Nhược chi quần ngọc sơn đầu kiến,Hội hướng Đao đài nguyệt hạ phùng.Ngô Tất Tố dịch...Thoáng bóng mây hoa, nhớ bóng hồng.Gió xuân dìu dặt giọt sương trongVí chăng non ngọc không nhìn thấy,Dưới nguyệt đài Dao thử ngóng trông.
清平調其二...一枝紅艷露凝香,雲雨巫山枉斷腸。借問漢宮誰得似,可憐飛燕倚新粧。Thanh bình điệu kỳ 2...Nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương,Vân vũ Vu Sơn uổng đoạn trường.Tá vấn Hán cung thuỳ đắc tự,Khả liên Phi Yến ỷ tân trang.Ngô Tất Tố dịch...Hương đông mọc đượm một cành hồng,Non Giáp mây mưa những cực lòng.Ướm hỏi Hán cung ai màng tượng,Điểm tô nàng Yến mất bao công.
清平調其三...名花傾國兩相歡,長得君王帶笑看。解釋春風無限恨,沉香亭北倚闌幹。Thanh bình điệu kỳ 3...Danh hoa khuynh quốc lưỡng tương hoan,Trường đắc quân vương đới tiếu khan.Giải thích xuân phong vô hạn hận,Trầm Hương đình bắc ỷ lan can.Ngô Tất Tố dịch...Sắc nước hương trời khéo sánh đôi,Quân vương nhìn ngắm những tươi cười.Sầu xuân man mác tan đầu gió,Cửa bắc đình Trầm đứng lả lơi.

Thi sĩ nổi tiếng Lý Thương Ẩn cũng sáng tác 2 kỳ Mã ngôi để nói về bà:

馬嵬其一...冀馬燕犀動地來,自埋紅粉自成灰。君王若道能傾國,玉輦何由過馬嵬。Mã ngôi kỳ 1...Ký mã Yên tê động địa lai,Tự mai hồng phấn tự thành hôi.Quân vương nhược đạo năng khuynh quốc,Ngọc liễn hà do quá Mã Ngôi.Dịch thơ...Ngựa Ký sừng Yên động đất trời,Tự vùi nhan sắc, tự chơi vơi.Quân vương nếu biết điều khuynh quốc,Ngọc liễn cớ gì đến Mã Ngôi?
馬嵬其二...海外徒聞更九州,他生未卜此生休。空聞虎旅鳴宵柝,無複雞人報曉籌。此日六軍同駐馬,當時七夕笑牽牛。如何四紀為天子,不及盧家有莫愁?Mã ngôi kỳ 2...Hải ngoại đồ văn cánh cửu châu,Tha sinh vị bốc, thử sinh hưu.Không văn hổ lữ minh tiêu tích,Vô phục kê nhân báo hiểu trù.Thử nhật lục quân đồng trú mã,Đương thời thất tịch tiếu Khiên Ngưu.Như hà tứ kỷ vi thiên tử,Bất cập Lư gia hữu Mạc Sầu.Dịch thơ...Ngoài bể nghe đồn có chín châu,Kiếp này chưa chắc, chắc chi sau?Chỉ nghe hổ lữ đêm khua mõ,Nào thấy kê nhân sáng gọi chầu.Đương độ lục quân cùng đóng ngựa,Nhớ đêm thất tịch ngửng cười Ngâu.Than ôi, bốn kỷ trên ngôi báu,Mà kém nhà Lư có Mạc Sầu.

Thi sĩ Bạch Cư Dị có bài Trường hận ca nổi tiếng kể về chuyện tình giữa bà và Đường Huyền Tông.

Đường Huyền Tông và Dương Quý phi dựa theo bài thơ Trường hận ca, tranh của họa sĩ người Nhật, Kano Sansetsu